kontakt

Kiedy to się zaczęło?

• Pierwsze liczydła
• Euklides i algorytmy
• John Neper i Wilhelm Schickard
• Gottfrid Wilhelm Leibniz, Blaise Pascal i Charlesa Babbage
• Hermana Holleritha
• Alan Turing i Johna von Neumann

Informatyka w ostatnich latach powszechnie kojarzona jest z mikrokomputerami i programami, które dokonały swoistej rewolucji zarówno technicznej jak i społecznej na świecie. To wszystko nie pojawiło się nagle. Pojęcia i wiedza składające się na informatykę gromadzone były przez wieki wraz z rozwojem innych nauk, szczególnie matematyki.
Już w X wieku p.n.e. stosowano metody znajdowania wyniku prostych operacji matematycznych za pomocą specjalnie przygotowanych i poukładanych kamieni. Początkowo kamienie układano w rzędach na piasku, tworząc w ten sposób układy obliczeniowe, które nazywano abakami (lub abakusami). Później nawlekano kamienie na pręty, tworząc liczydła. Liczydła przeżywały swój renesans w średniowieczu. Wtedy na przykład ukształtował się japoński sorban, używany w Japonii do dnia dzisiejszego. Za jego pomocą, czterech podstawowych działań arytmetycznych, uczą się japońskie dzieci w szkole podstawowej.

Jedną z najbardziej znanych metod wyznaczenia największego wspólnego podzielnika, jest metoda opisana przez Euklidesa w latach 400-300 p.n.e. w fundamentalnym dla matematyki dziele Elementy. Ta metoda jest dzisiaj powszechnie znana jako algorytm Euklidesa. Słowo algorytm pochodzi od fragmentu nazwiska arabskiego matematyka, żyjącego na przełomie VIII i IX wieku: Mahammad ibn Musa al-Chorezmi, który uznawany jest za prekursora obliczeniowych metod w matematyce. Upowszechnił on także system dziesiętny i stosowanie zera jako pojęcia i symbolu. Pojęcie algorytm jest kluczowym pojęciem dla informatyki. Definicji algorytmu jest wiele. Algorytm jest przepisem rozwiązywania postawionego zadania, będącym dokładnie określonym układem elementarnych instrukcji wraz z porządkiem ich wykonania. Algorytm, jako opis sposobu rozwiązywania zadania jest często zapisywany w języku programowania by umożliwić jego wykonanie za pomocą komputera.

Na początku XVII wieku John Neper opublikował najpierw swoje dzieło o algorytmach a następnie przedstawił system wspomagający wykonywanie mnożenia zwany pałeczkami Nepera. Genialność tego systemu polegała na sprowadzeniu mnożenia do serii dodawań. Pomysł Nepera wykorzystało wielu konstruktorów urządzeń liczących. Za twórcę pierwszej mechanicznej maszyny do liczenia jest uznawany Wilhelm Schickard (1592-1635). Schickard opisał projekt swojej czterodziałaniowej maszyny w liście do Keplera, któremu miała ona pomóc w jego astronomicznych obliczeniach. Niestety jedyny egzemplarz maszyny spłonął.

W XVII wieku żyli i tworzyli wielcy matematycy Gottfrid Wilhelm Leibniz i Blaise Pascal. Pascal, chcąc dopomóc ojcu, który był poborcą podatkowym, zbudował maszynę liczącą zwaną Pascaliną. Wyprodukowano około 50 egzemplarzy tej maszyny, kilka do dnia dzisiejszego istnieje w muzeach. Schickard i Pascal wprowadzili w swoich maszynach mechanizm do przenoszenia cyfr przy dodawaniu i odejmowaniu. Obie maszyny miały także pewne możliwości zapamiętywania niektórych wyników pośrednich. Leibniz odkrył na nowo pochodzący ze starożytnych Chin system dwójkowy. Przypisuje się jemu także zbudowanie pierwszej mechanicznej maszyny mnożącej. W maszynie tej wprowadził wiele części, które zostały użyte w późniejszych maszynach biurowych

Najwybitniejszym twórcą maszyn liczących uważa się Anglika Charlesa Babbage'a (1791-1871). Babbage postanowił zbudować maszynę liczącą, która mogłaby wyręczyć człowieka i automatycznie wykonywać powtarzające się działania. Swoją pierwszą maszynę nazwał maszyną różnicową, gdyż wykonywała obliczenia metodą różnicową.

Koniec XIX wieku był początkiem rozwoju urządzeń mechanograficznych, których głównym przeznaczeniem było usprawnienie rachunków statystycznych, księgowych i biurowych. Zaczęło się W USA od Hermana Holleritha, który postanowił zautomatyzować prace statystyczne związane ze spisem ludności przeprowadzanym wtedy w Stanach co 10 lat. Hollerith wykorzystał elektryczność jako źródło impulsów i energii, rozwinął postać karty perforowanej, na której zapisywano dane i zbudowano elektryczny czytnik kart. Olbrzymim sukcesem Holleritha okazał się spis w 1890 roku, którego wyniki zostały całkowicie opracowane za pomocą jego urządzeń na podstawie danych zebranych na jego kartach. N a przełomie XIX i XX wieku powstało wiele firm, które oferowały maszyny sterowane kartami perforowanymi. Wiele z nich przetrwało do dzisiaj, jak na przykład IBM, Bull, Remington-Rand, Burroughs, NCR czy Bell.

Wśród modeli obliczeń powstałych w pierwszej połowie XX wieku największą popularność zdobyły maszyny Turinga. W swojej fundamentalnej pracy z 1936 roku Alan Turing bardzo przystępnie opisał tok myślenia prowadzący od obliczeń wykonywanych ręcznie do obliczeń wykonywanych przez bardzo prostą maszynę. Prace Turinga miały ogromne znaczenie dla rozwoju informatyki i maszyn liczących. Pierwsze komputery zbudowano dopiero w XX wieku, chociaż pomysły, jakie w nich zrealizowano, pojawiły się około sto lat wcześniej, już za czasów Babbage'a. Zastosowane w komputerach środki techniczne pojawiły się dopiero w latach międzywojennych. Za największego inspiratora powstania komputera w jego obecnej postaci uważa się Johna von Neumanna. Zaproponował on architekturę, zwaną odtąd von neumannowską, według której buduje się komputery do dnia dzisiejszego.